De vraag die mij blijft bezighouden is: Zijn wij dieren met een wezenlijk groot stel hersens of andersdenkende en communicerende wezens met een dierlijk lichaam? Het feit dat ik me bewust ben dat ik me dit afvraag, schijnt een criterium te zijn voor het verschil tussen mens en dier.
Waar is de tijd gebleven, dat wij nog volledig deel uitmaakten van onze directe leefomgeving. Toen we nog natuurlijke vijanden hadden en we bij enige tegenslag zouden hebben kunnen uitsterven zoals onze medemensen, de Neanderthalers. De vraag blijft overigens of dit nu niet meer zo is? Zijn we nu arrogant genoeg om ons “onsterfelijk” te achten, of kunnen we bijvoorbeeld door virussen binnen enkele decennia van het toneel verdwijnen? Alles om ons heen evolueert namelijk ook gewoon door. Als ik hier in Nederland om me heen kijk, zie ik heel veel mensen die tienduizend jaar geleden volstrekt geen overlevingskans zouden hebben gehad, maar in het heden prima gedijen. Zelf schat ik mijn kansen, op overleven in de oertijd, nog redelijk in en dat is inderdaad al arrogant genoeg! Voor verdere hersenevolutie zijn we door onze lichaamsbouw nu begrenst. We bezitten, van alle soorten primaten, de grootste herseninhoud. Hoewel 98% van ons DNA overeenkomt met dat van de chimpansee, is onze herseninhoud ongeveer vier keer zo groot. Daar zit het verschil, maar ook de begrenzing. Om evolutie van de mens op intellectueel gebied te vergroten dient de herseninhoud nog verder uitgebreid te worden. Dit houdt in, dat een baby eerder dan nu geboren dient te worden om het grotere hoofd de huidige bekkenopening van de vrouw te kunnen laten passeren. Dit houdt wel in, dat de prematuurheid van de baby nog groter wordt dan nu al het geval is. Een mensenbaby loopt in zelfstandige ontwikkeling, na geboorte, twee jaar achter op een chimpanseebaby doordat het, door de grote van het hoofd, geboren wordt terwijl de hersenen nog niet volledig ontwikkeld zijn. Daarna wordt de kleine chimpansee met grote stappen links en rechts ingehaald door de slimme peuter. De veertig weken van onze huidige zwangerschap is echt een grensgeval op overleving van moeder en kind. Of we gaan over op de onnatuurlijke bevalling middels de keizersnee. Dit verkleint de natuurlijke selectie enorm en niets staat dan de vergroting van het brein in de weg. Een weg terug wordt dan uiteraard wel lastig als hele generaties met kneiters van schedels de aardkloot bevolken. Gezien de huidige ontwikkelingen op het gebied van techniek en onze natuurlijke aanleg voor gemak zal ons dierlijke lichaam er verder niets meer toe doen, omdat we ons voortbewegen in machines. Wellicht wordt zelfs de hele verplaatsing overbodig door de virtual reality waarin we ons dan bevinden. Kunnen we dan misschien eindelijk spreken over het verschil tussen mens en dier? Het lijkt er in ieder geval op dat we daar heen willen. We kunnen het ook niet stoppen. Het is nu eenmaal een gegeven, dat je onder normale omstandigheden de ontwikkelingen niet kan tegenhouden. Het is geen kwestie van keuze, het leven op deze planeet is zo opgebouwd. Deze vorm van leven is, in het grote universum, hier ooit zo begonnen en kent geen einddoel. De volgende vraag dient zich bij mij aan: Als we een robot ontwikkeld hebben die zichzelf bewust is en het leven hier op aarde van ons overneemt. Spreken we dan van een mens met een technisch perfecte omhulsel, of hebben we het dan over een machine met een groot menselijk brein?
Wouter Kramer column 77, 26-05-2016
